اثرگذاری از درون است نه از بیرون!

 

-چقدر دماغوئه!

-آره! بیشتر به نظرم بی جنبه است!

-خب نه انگار اصلاً تحمل شنیدن صدای مخالفشو نداره!

- یا نه اصلاً اگه بهش صدای مخالفش رو برسونی، داغ می کنه. خصوصاً که یک آدم متعصبه!

-معنی متعصب رو میدونی؟ خب آره یعنی اینکه روی افکارش، طرز فکرش، مدل رفتارش، عقایدش و کلاً همه چیزش عصا قورت داده. یعنی اونه که خوبه، ما بدیم!

-به نظرم آدم کم تحملیه! یعنی کافیه بهش نقد کنی یا اینکه ازش تعریف نکنی و یا خودش رو به خودش انعکاس بدی، عصبی میشه، جواب میده، محل نمیده و یه جوری رفتار میکنه که کاملاً مشخصه تحمل نداره.

بازخورد، انعکاس یا الفاظی همچون این به ما یاد می دهد فرد مقابل مان کیست. یعنی کافیست شما دست بگذارید روی نقطه ی ضعف فرد یا مدل رفتارش را با دیگران ،ادبیاتش و یا نگاهش را به تمام چیزهایی که ملاک سنجش ما برای شخصیت و تعیین شاخص های سالم بودن روان و رفتار است مشاهده نمایید. آن وقت اگر فاکتورهای سنجش روان را تحلیل کرده و آموخته باشید  و یا شاخص های آزمون NEO  یا MMPI و یا کتل را بدانید ی توانید برمبنای آنها شاخص های مورد مشاهده را قیاس نمایید.

مقیاس های سنجش ما برای شناخت کدامها باشد تا بدانیم آیا می توانیم ملاک ها و معیارهای یک روان سالم را به این فرد نسبت بدهیم یا خیر.

نقدهای دیگران را در مورد فرد شنیده ایم؟ مثلاً او فرد بسیار مغروری است! یا اینکه سعی می کند رفتارها را به نوعی (که البته به هر طوری که مدل رفتارش باشد) تلافی کند و اینها تماماً بستگی دارد. دور و بری های فرد را هم می توانیم بسنجیم. یک سری ویژگی ها ملاک های رفتاری فرد در خانواده است. یعنی اگر به رفتار آن خانواده هم دقت بکنیم این ویژگی ها و خصیصه های رفتار را در آنها نیز می بینیم. برای همین است که برای انتخاب فرد مناسب در ازدواج رفتارهای شاخص آنها شناسایی می شود. یا اینکه این فرد با افرادی شبیه خود دوست است. اگر دقتی به رفتار آنها نیز داشته باشیم ویژگی هایی که به نظر ما نادرست و ناسالم است در دوست او هم مشابه وجود دارد. مثلاً همان که فردی انتقادناپذیر، حساس، رنجور است دوست او هم ملاک هایی مشابه را دارد.

روش جبران، رفتارهای انعکاسی و بلافاصله و با شدت همراه با خشونت و تعرض، عدم تحمل در شنیدن نظر و حرف دیگران و احترام به آن و برتر دانستن خود و اصرار و تحکم روی آن همه ی اینها نشانه ی ناسالم بودن روان است.

ما نمی توانیم خودمان را پشت سایه های شخصیتی مان پنهان کنیم و یا از روش های جبران برای پوشاندن نقصه های رفتار و اخلاق بهره ببریم چرا که اگر عزت نفس پایینی داشته باشیم و یا تله ی بی ارزشی، دستاویزمان می شود همین رفتارها.

چقدر بحث عزت نفس مهم، جدی و زیباست و فردی که عزت نفس بالایی دارد فردی آرام، قابل احترام، اثرگذار و باارزش است که البته در پی بی ارزش کردن دیگران و انتقام با هر رفتار نازیبایی نیست.

من این یک جمله را با یقین صد در صد می نویسم و البته بگوییم 99% تا آن یک درصد خطا را هم برایش باقی بگذارم.

اثرگذاری از روان سالم برمی خیزد و قطعاً یک روان ناسالم که رفتارهای ناسالم تری هم دارد اثرگذار نمی شود چرا که انرژی منفی روان بی آنکه شما بدانید و متوجهش باشید به دیگران منتقل خواهد شد و اثرش را خواهد گذاشت. چه بسا انسان هایی که روان سالم دارند و بسیار اثرگذار می شوند.

دیو درون شما مانع از داشتن عزت نفس می شود!

دردهای روان کم نیستند و بسته به شدت آسیب دیدگی فرد این دردها درجات مختلفی خواهند داشت. آموخته ایم در مصاحبه های بالینی تک تک کلماتی که فرد در گفتارش به کار می برد تماماً علامت های روان او هستند که با دانستن نشانگان آنها می توان به راحتی شدت درد و میزان آسیب های روحی او را تشخیص داد. جدا از این بحث که افرادی که آسیب دیدگی روان دارند انرژی روانی منفی نیز به بیرون از خود ساطع می کنند اما نمایش یک روان سالم در بیرون فرد رفتارهای مثبت تر و بهتری را از او نشان می دهد. فردی با روان سالم نقش بازی نمی کند و رفتارها حکایت از سالم بودن شخصیت و روان او دارد. او نمی تواند من واقعی خود را زیرسایه های شخصیتش پنهان کند و علامت های رفتار می تواند براحتی نشانه های سالم بودن روان و عدم رنج دیدگی او را به ما نشان بدهد.

اما قسمت اصلی مطلبم را به این سمت می برم که ما بی آنکه بدانیم و بفهمیم به خودمان آسیب می زنیم اما درجات این آسیب های روانی بسته به نوع شخصیت و روان و رفتار و تربیت در خانواده متفاوت است. شاید رو برو شدن با سایه های درونی مان آنقدر ترسناک باشد که هر روز و هر لحظه تصمیم گیری در مورد انکار آنها ظاهرا حالمان را بهتر کند غافل از آنکه این نوع فرار کردن و آسیب های روان را نادید گرفتن باعث شود روز به روز رنجورتر، پرتوقع تر، شکننده تر و شاید هم افسرده تر شویم.

افرادی که به زندگی مان آسیب می زنند، افرادی که مستقیم و غیرمستقیم ریشه هایی در زندگیمان دوانیده اند و ما خودآگاه یا ناخودآگاه تلاش کرده ایم از آنها فاصله بگیریم و یا نادید بگیریمشان. اما ناخودآگاه ما حاکی از تحمل همان رنج های درونی است که در رفتارمان به صورت آشکار بروز پیدا می کند.

روان آسیب دیده ویژگی ها و علایم خاص و روشنی دارد. اگر بتوانیم چندین ویژگی را برای یک روان آسیب دیده نام ببریم به راحتی می توانیم این کار را انجام بدهیم. یک روان آسیب دیده عزت نفس پایینی دارد. عزت نفس که پایین باشد ذهن به صورت اتومات و برنامه ریزی شده که از قبل روی آن صورت گرفته است شروع به مقایسه خود با سایرین می کند. این روان سعی دارد بتواند اثبات برتری خودش را داشته باشد تا آن حس برتری را نسبت به دیگری یا دیگران در خودش روشن نماید اما یک جایی این پُتک درونی برتری سایرین بر سر روانش کوبیده خواهد شد. می خواهد باور نکند و باز هم شروع به شمارش سایر ویژگی ها و صفاتش می کند اما این درماندگی و بازماندگی را درون خود احساس خواهد کرد. عزت نفس که پایین باشد براحتی می توانم دیگران را نادید بگیرم. این نادید گرفتن به هر طریقی رخ خواهد داد که به روشنی در رفتار بروز پیدا می کند. هرچقدر من تلاش می کنم در بیرون موفقیتهای بیشتری کسب کنم اما با داشتن عزت نفس پایین (غالباً دیگران را برتر و بهتر از خود می دانم اما در ظاهر آن را انکار می کنم و سعی در پایین کشیدن و یا بالا بردن خودم به هر روش و طریقی دارم) هنوز هم بار منفی انرژی روانم را با خودم حمل می کنم. حتماً خودم متوجه این روند نخواهم بود و متوجه هم نیستم این بار منفی که انرژی از خود به بیرون ساطع می کند براحتی به دیگران منتقل خواهد شد.

یکی از دلایلی که در مسیر زندگی منجر به بروز و تکرار عزت نفس پایین می شود بی احترامی به خود و دیگران است. فردی که عزت نفس خوب و بالایی دارد احترام به دیگران را احترام بر خود می داند حتی اگر در شرایطی بی احترامی از دیگری یا دیگران درک کرده باشد اگر عزت نفس خوبی داشته باشد براحتی قابلیت عبور و گذشتن از آن را دارد در حالی که فردی با عزت نفس پایین این بی احترامی را سنگین خطاب کرده و هنگام تعریف آن برای دیگران آن چنان آن را بزرگ شمرده و رفتار دیگری را کم ارزش و بی ارزش خطاب می کند تا خودش را زیر سایه های شخصیتی اش پنهان نگه دارد. او متوجه سیر و روند روان خود نیست و هرگز هم متوجه نخواهد شد عزت نفس پایین داشتن در کجاهای زندگیش به روانش حمله می کند هرچند که من ظاهراً فرد موفقی در بیرون از خودم باشم. من تلاش می کنم خودم را فردی موفق نشان بدهم. تلاش می کنم دیگران موفقیت هایم را ببینند، بشنوند، تعریف کنند، مورد توجه قرار بگیرم اما با پنهان شدن زیر سایه های روان روز به روز رنجورتر، پرتوقع تر و با انتظارات بیشتر از دیگران و زندگی به حیاتم ادامه خواهم داد.

شاید نمی دانید یکی از دلایل اصلی پرتوقعی برمی گردد به همین داشتن عزت نفس پایین. اما به شما می گویم افراد پرتوقع که افراد آسیب پذیر روانی هم از نظر من خطاب می شوند افرادی هستند که عزت نفس پایینی دارند و این خود برتر دیگران مانع از آن می شود تا دروناً به ارزشمندی من خود برسند. فرد می گوید: چرا من باید سلام کنم؟ مگر او کیست؟ یا اینکه مگر او مرا ندید پس چرا خودش را به آن طرف زد؟ چرا فکر کرد من او را ندیدم و یا او وجود من را در زندگیش انکار کرد؟ ریشه ی تمامی این ها برمی گردد به عزت نفس. همانطور که گفتم فردی که عزت نفس بالایی دارد و من ارزشمندش را زندگی کرده است و نه تنها خود را نادید نگرفته بلکه دیگران را هم نمی تواند نادید بگیرد. این فرد با داشتن انرژی روانی مثبت روی دیگران اثر خواهد گذاشت بی آنکه بفهمد و بداند ریشه ی آنها در کجا بوده و هست.

نمونه ای از احترام به خودمان را با این مثال توضیح می دهم:

«ما تصمیمی می گیریم، سعی می کنیم به آن عمل کنیم، مقرراتی را برای خودمان وضع می کنیم اما به هر دلیلی به تصمیم خود عمل نمی کنیم، بهانه می آوریم، خودمان را قانع می کنیم به هزار و یک دلیل تا درد روان مان را کمتر کنیم و فکر کنیم حالمان خوب است اما در نهایت تبدیل به یک فرد ناامید و سرخورده می شویم که در خود فرو می رود. گاهی توجه بیش از اندازه به دیگران و بها دادن به درخواست های آنها از ما و نادید گرفتن نیازهای روانی و روحی خودمان  منجر به بی احترامی به خویشتن ما می شود و اگر این تعادل را برقرار کنیم و مدام در پی توجه و احترام گذاشتن به آنها باشیم هرچند که بی احترامی هم دیده باشیم و فردی با یک روان آسیب دیده به راحتی توانایی ضربه زدن با رفتار، کلام و یا هر برخورد مستقیم و غیرمستقیمی را به ما داشته باشد سبب می شود ما به مرور عزت نفس خود را پایین بیاوریم.»

شکستن تک تک تصمیم ها و قول هایی که به خود می دهیم و به آن عمل نمی کنیم آسیب زدن به عزت نفس مان است. در حالیکه متوجه این آسیب نخواهیم شد اما به مرور زمان اثر خودش را در ما بروز خواهد داد.

آسیب هایی که به خود وارد می آورید غالباً شکل نامحسوس دارد و شما بی آنکه بدانید و آگاه به درون خود باشید به زندگی تان و به خود ارزشمندتان آسیب وارد می کنید. دردهای گذشته ی شما اگر درمان نشده باشد، اگر هر روز بارهای منفی خطاهای دیگران در حق خودتان را به هر دلیلی موجه یا غیرموجه در روان تان حمل می کنید باید بگویم داشتن عزت نفس پایین در شما منجر به چنین اتفاقی شده است.

اگر سعی می کنید با داشتن موفقیت های بیشتر و نشان دادن مداوم آن به دیگران رنج های روان تان را التیام ببخشید اما از درون احساس اضطراب و رنجودگی دارید، حس ترس و خشم اغلب شما را احاطه می کند، تمامی اینها به عزت نفس پایین شما بازمی گردد.

و افرادی که عزت نفس بالایی دارند کم توقع تر، با محبت تر، با گذشت تر، روراست تر و انرژی روانی مثبت بیشتری دارند.

اگر در پی تخریب دیگران با هر رفتاری هستیم، اگر آن چنان رفتار می کنیم که می توانیم به راحتی دیگران را نادیده بیانگاریم، اگر با غرور و برتری سعی در بهتر جلوه دادن خود و تعیین موقعیت برای این من درونی مان هستیم این یعنی ما عزت نفس پایینی داریم و داشتن عزت نفس پایین نه تنها نشانه ی عدم تعادل روانی من است بلکه چه سود و فایده که من در بیرون بتوانم موفقیت کسب کنم اما از درون جز یک فرد ملتهب که خودش را زیر سایه های روانش پنهان کند چیزی در نهایت عمرم عایدم نشود.

روان شناسی علاوه بر داشتن فایده گاهی ترسناک هم می شود چون نه تنها قابلیت تشخیص ویژگی های خودت و دلایل رفتار و گفتار خودت را پیدا می کنی بلکه علامت های رفتار و روان دیگران نیز به راحتی قابل تشخیص خواهد بود.

دبی فورد در کتاب اثر سایه اش می گوید:

« رویارویی با سایه های درون، کاری دشوار اما سفری مطمئن برای بازگشت به دنیای عشق است. عشق نه فقط به معنای دوست داشتن دیگری، بلکه به معنای عشق با هر ویژگی خاص در شخصیت من و شما؛ عشقی که به ما فرصت پذیرش غنای انسانیت و تقدس وجودمان را می دهد. رویارویی با دیو درون سبب می شود با کاستی های دیگران نیز در نهایت آرامش و همدردی کنار بیاییم، روحی بخشنده یابیم، از داوری درباره ی دیگران بپرهیزیم و از این راه به کمال برسیم.»

هیچ چیزی در زمان زیست و حیات ما مهمتر از ساختن شخصیت و رفتار نیست. یک فرد موفق بدحال که پر از رنج های روان است نمی تواند اثرات پایدار و موثری در دیگران ایجاد کند.

تک تک رفتارها و گفتار ما تماماً علامت است چه بدانیم و فهمیده باشیم و چه ندانیم و نادانسته هم از این دنیا برویم. حالات بد درون مان را دست کنم نگیریم و از متخصصان امر برای برطرف کردن آن کمک بگیریم.

بازی با زندگی دیگران به چه قیمت هایی؟!

 

 

یادم هست سال گذشته یکی از دوستان روان شناسم که تازه مشغول شده بود به شروع کار پایان نامه اش هنگام گفتگو در مورد فعالیت های آینده اش و تصمیماتی که قرار بود برای برنامه ی کاریش بگیرد را جویا شدم. در پی سؤال من، پاسخ داد: « فعلاً قصد دارم چندین ماه پیش اساتید برتر رشته مان کارورزی و دوره های تخصصی بروم. تجربه کسب کنم کنارشان. کتابهای بیشتری را بخوانم تا ببینم چه پیش خواهد آمد.» دوباره سؤال کردم: « قصد نداری مشاوره بدهی؟» هرچند می دانستم در شش سالی که پیوسته درس خوانده بود نه کاری مرتبط انجام داده بود و نه مطالعاتی خارج از دانشگاه و دوره های تخصصی رفته بود و سؤال من بیشتر مسأله ی سنجش داشت. پاسخ داد: « نه بابا! مگر مشاوره دادن کشک است! مگر می شود با زندگی یک آدم اینقدر راحت بازی کرد!!!»

جواب درست و قابل قبولی بود. پاسخی که در قوانین نظام روان شناسی هم ذکر شده که فرد تا یک سال پس از فارغ التحصیلی از رشته ی روان شناسی اجازه ی مشاوره دادن ندارد. حالا این وجدان و شرف و انسانیت خود فرد را هم اگر اضافه به ماجرا کنیم خیلی ها حتی در دانشگاه هم اکتفا به همان درس و دروس مرتبط کرده اند. نه مراجع دیده اند، نه سالها وقت صرف کرده اند تا مشکلات و زندگی دیگران را بشنوند و نه مرتبط با آن مشکلات دوره های تخصصی روان شناسی دیده اند که بدانند این مشکل به کدام ریشه های روانی بازمیگردد و نسخه های درمانی آن کدام است؟

 

 

چندی قبل مصاحبه ای دادم. در آن مصاحبه از من سؤال کردند: آیا تا به حال مشاوره هم داده اید؟ خیلی باتعجب نگاه کردم. سوال بیجایی بود و شاید هم بیشتر سنجش عیار تخصص من و پایبندی من را میخواستند بسنجند. پاسخ دادم: من به صورت حرفه ای و تخصصی مشاوره نداده و نمی دهم. به عقیده ی من، حداقل ده سال کسب دانش تخصصی و حرفه ای و تجربی لازم است تا بتوان زندگی یک نفر را در دست خود گرفت و او را راهنمایی و البته مشاوره ی تخصصی داد.

 

 

در را بستم و آمدم بیرون. برایم مهم نبود آنها من را می پذیرند یا نمی پذیرند. اصلاً برایم مهم نبود با سابقه ی ده سال کار و مطالعه ی مداوم در رشته ی روان شناسی آنها نسبت به من چه دیدگاه و نظری دارند و یا خواهند داشت. ذره ای در دلم احساس ضعف نکردم که چرا بوده که دور و برم و یا در فضای مجازی برطبق آنچه که تشخیص دادم مشکلات روحی و روانی افراد را راهنمایی کرده ام و در نهایت اشخاص متخصص و متبحر رشته ام را که اساتیدم بوده اند معرفی نموده ام. اما همین قدر که وجدانم از خودم راضی بود و آرامش داشتم که من با زندگی دیگرانی بازی نکردم تا سالها بعد بفهمند اگر آن مشاوره ی غلط نبود، اگر آن رفتار اشتباه مشاور نبود، اگر مشاور من می فهمید تک تک حالتها و رفتارهایش در بدو ورود مراجع و حتی نوع صندلی و طرز نشستنش همه و همه نیاز به تخصص دارد آن وقت هیچ گاه به خودش هیچ وقت اجازه نمی داد برمسندی تکیه بدهد که گاهی حکم یک قتل را بر گردن خواهد داشت. قتل نفس خطایش بخشودنی نیست. شاید کم کاری سازمان نظام هم هست که امروز کسانی جرات کرده اند بی هیچ دانش و سواد تخصصی دفتری، موسسه ای یا حتی سازمانی داشته باشند که با زندگی دیگران براحتی بازی کنند.

 

 

چندی قبل با یکی از بازرسین سازمان نظام صحبتی داشتم و ایشان اشاره به این داشتند که بسیاری از کسانی که قوانین نظام را در موسسه ام رعایت نکرده اند از کار برکنار کرده ام و البته که جریمه ای مطابق قانون هم دارند و یا پروانه یا مجوز فعالیت شان را هم باطل خواهند نمود با خودم فکر کردم و یاد صحبت یکی از اساتیدم افتادم که دکترای روان شناس هستند و می فرمودند: این جمله را از من به یاد داشته باش هیچ وقت با زندگی کسی بازی نکن. مشاوره دادن دقیقاً مثل لبه ی تیغ راه رفتن است. با هر حرکت اشتباهی خونی جاری خواهد شد که تا ابد جایش باقی خواهد ماند.

 

 

تعجبم از آن کسانی است که ژست مشاور می گیرند، سواد تخصصی و تجربه ی مربوطه را ندارند و البته که بسیار راحت با زندگی دیگران بازی می کنند. حیف که من آن زمان ها دانش لازم امروز را از روان شناسی نداشتم و پای مشاوره هایی نشستم و مشاوره هایی گرفتم که زندگیم را خراب کرد و جای جبران هم نداشت و البته که آن دین به گردن آنها باقی خواهد ماند.

 

 

دوستان عزیزم، تک تک مشکلات روحی اگر اختلال نباشد، دست کم نیاز به این دارد که ذهن مشاور آنقدر دروس تخصصی را خوانده و آموخته باشد که با کتابچه ی ذهنش مراجعه کند و بتواند تک تک گفته هایش مراجع را ارجاع به آن کتاب و آن مسأله ی روحی و روانی بدهد. گاهی مراجع چندین نوع اختلال را باهم دارد و شما باید تمام نشانگان بالینی مراجع را بدانید و تجربه کسب کرده باشید تا بتوانید راهنمایی صحیحی نسبت به آن مشکل بکنید و گاهی روان ما آنقدر پیچیدگی دارد که بی هیچ شکی کسی جز دکترین متخصص روان شناس بالینی یا عمومی با دانش و تخصص شان ما را بتوانند یاری کنند.

 

 

بی شک با چهار کارگاه رفتن و تست کردن دانسته ها روی مراجع بعد اتمام کارگاه نمی توان ادعا کرد که شما تخصص مشاوره دادن را کسب کرده اید. حتماً چهار استاد متخصص و با تجربه باید صحت اعتبار و دانش شما را در طی آموزش دیدن بسنجند.

 

 

توصیه ی بنده به شما این است که در صورتی که نیاز به مشاوره داشتید در زمینه های مورد نیاز به درمانگر متخصص مربوط به همان مشکل مراجعه کنید. یعنی اگر مشکل در ارتباط با همسر خود دارید زوج درمانگران، اگر مشکل در تربیت کودک خود دارید روان شناسان کودک و نوجوان بالینی، اگر مشکلات روحی شدید دارید درمانگران بالینی و اگر درگیری کار و شغل و تحصیل دارید به مشاوران متخصص این رشته ها مراجعه بفرمایید.

 

 

صرف ادعا و بازی با کلمات و نداشتن دانش تخصصی روان شناسی نمی شود براحتی با زندگی دیگران بازی کرد که اگر بازی کردم وجدان و نادانی من است که نمی دانستم هرچیزی نیاز به آموزش و دانش دارد.

 

 

حرف بسیار است و زمان اندک....

 

 

به خدا می سپارمتان